Još stravičniji prizor predstavlja uklonjeni kameni zapis na arapskom jeziku, koji je još 1548. godine postavljen, iznad ulaza tvrđave, a koji je glasio " Ovu tvrđavu, po sultanovoj naredbi, podigao Sulejman, sin velikoga emira Selimana Hana, moćnog i čestitog viteza, čiji je brat Sinan-beg, veliki vezir sultanov - neka bi poživio duga ljeta i napredovao u sreći i imanju pod zakriljem i uz pomoć milostivog Boga. A pjesnici, koje put ovuda nanese, neka bi, gledajući na me, zanosno kliknuli: Da krasna ti si, divna zgrado".
Domaći posjetilac može, po količini pokošene trave i žbunja, oko i unutar tvrđave, zaključiti da su javni radovi na čišćenju obavljeni, ali zeleni otpad je ostao tamo gde je i bio, preciznije posvuda. Putnik namjernik, prinuđen je da po debelom sloju otkosa ispod kojeg se kreću gušteri i vjerovatno po koja otrovnica, hoda do prvog objekta, koji mu dođe sa desne strane, a u koji mora ući, da bi potom obišao kompletan kompleks. U objektu, pogled se prostire na polomljeni kameni bunar, gotovo do vrha pun smeća, a neugodan miris urina i fekalija, tjeraju da se što prije izađe iz ove prostorije.
Vrelina ljeta i pokošenog sijena, vode nadalje do obrušenog vojnog hangara, na čijem se kraju nalaze dva kamena objekta. Na fasadi jednog, crvenom farbom i velikim slovima piše " Nož, žica, Srebrnica".
Sa lijeve strane, i pri dnu dvostrukog stepeništa, koje vodi do dvije južne kule, nalazi se objekat, na kojem je takođe crvenom farbom ispisana rečenica " Zona za klanje".
Zbog svega rečenog, dobro je što još uvijek ne postoji oznaka koje turiste dovodi do Španjole. Piscu grafita, očigledno nije jasno, da na ovakav način upravo najviše šteti svom narodu, a iznad svega kulturno istorijskom blagu, na kojem bi pozavidjele i mnogo razvijenije zemlje od naše.
Nadalje, u kakvom se stanju nalazi utvrda, ponajviše govori i to, da ne postoji unutrašnjost nijednog objekta iz kojeg se ne osjeti smrad urina, fekalija, buđi, alkohola, a odbačena plastična ambalaža vidljiva je posvuda, pa čak i na sve četiri kule i njenim padinama, sa kojih se inače pruža fantastičan pogled na more, južni dio grada i njegovo zaleđe, na žalost sve više napadnuto gradnjom. Prve kuće, nikle se na svega 50 metara pa i manje od južnog dijela tvrđave, mada se novogradnja približila i njenom ostatku sa sjeverne strane.
Pedesetih godina prošlog vijeka, pokrenuta je priča o njenoj obnovi i revitalizaciji, da bi potom sve utihnulo. Osamdesete su donijele projekat njene obnove i privođenja kulturnoj i javnoj namjeni, koji se takođe nije realizovao. Zavod za zapošljavanje Crne Gore, hercegnovska Opština i Regionalni zavod za zaštitu spomenika kulture iz Kotora, su 2004. godine, pokrenuli akciju njenog uređenja, koje se svelo na čišćenje otpada, košenje trave i popravku starih gvozdenih vrata. I ponovo muk do ljeta 2006. 2007. i 2008. godine, kada je ZZZCG organizovao košenje okoliša tvrđave, zarasle u korov i žbunje kupina. No u njenih sedam razvaljenih zgrada, i dalje se legu gušteri i zmije.
Dok svuda oko nje kuca bilo grada, tvrđava trenutno može osjećati samo svoj utihli život, koji sve više tone u travnato more zaborava.
Tvrdnja da su ovo srednjevjekovno zdanje formirali Španci 1538. godine, malo je vjerovatna, s obzirom na arhitekturu i zakonitosti stvaranja gradskih naselja, koji upućuju na turski period vladavine, a naročito s obzirom na činjenicu da su Španci držali u rukama Herceg Novi svega deset mjeseci. Period za koji je bilo nemoguće napraviti ovu impozantnu utvrdu, sa četiri kule, visine od 7,50 do 9,70 metara, koje dominiraju gradom. Većina istoričara, ipak je saglasna u tome da su Turci otpočeli gradnju tvrđave, koju su dijelom završili Španci, kada su njihove snage, udružene sa Papskom državom i Venecijom, a predvođene admiralom Andrejom Dorijem, osvojile grad i vladali njime. Nakon povratka u turske ruke, 1539. godine, dio tvrđave biva srušen, a izgled kakav ima danas, formiran je 1548. godine.
Dubokim i tamnim hodnicima Španjole, teškim od vlage i gustog vremena koje njima teče čak do Starog grada, odzvanjali su glasovi Turaka, Španaca, Mlečana, Francuza, Austrougara, ali i domaćih rodoljuba, budući da je u njoj, tokom Drugog svjetskog rata bio stacioniran logor.
Domaći posjetilac može, po količini pokošene trave i žbunja, oko i unutar tvrđave, zaključiti da su javni radovi na čišćenju obavljeni, ali zeleni otpad je ostao tamo gde je i bio, preciznije posvuda. Putnik namjernik, prinuđen je da po debelom sloju otkosa ispod kojeg se kreću gušteri i vjerovatno po koja otrovnica, hoda do prvog objekta, koji mu dođe sa desne strane, a u koji mora ući, da bi potom obišao kompletan kompleks. U objektu, pogled se prostire na polomljeni kameni bunar, gotovo do vrha pun smeća, a neugodan miris urina i fekalija, tjeraju da se što prije izađe iz ove prostorije.
Vrelina ljeta i pokošenog sijena, vode nadalje do obrušenog vojnog hangara, na čijem se kraju nalaze dva kamena objekta. Na fasadi jednog, crvenom farbom i velikim slovima piše " Nož, žica, Srebrnica".
Sa lijeve strane, i pri dnu dvostrukog stepeništa, koje vodi do dvije južne kule, nalazi se objekat, na kojem je takođe crvenom farbom ispisana rečenica " Zona za klanje".
Zbog svega rečenog, dobro je što još uvijek ne postoji oznaka koje turiste dovodi do Španjole. Piscu grafita, očigledno nije jasno, da na ovakav način upravo najviše šteti svom narodu, a iznad svega kulturno istorijskom blagu, na kojem bi pozavidjele i mnogo razvijenije zemlje od naše.
Nadalje, u kakvom se stanju nalazi utvrda, ponajviše govori i to, da ne postoji unutrašnjost nijednog objekta iz kojeg se ne osjeti smrad urina, fekalija, buđi, alkohola, a odbačena plastična ambalaža vidljiva je posvuda, pa čak i na sve četiri kule i njenim padinama, sa kojih se inače pruža fantastičan pogled na more, južni dio grada i njegovo zaleđe, na žalost sve više napadnuto gradnjom. Prve kuće, nikle se na svega 50 metara pa i manje od južnog dijela tvrđave, mada se novogradnja približila i njenom ostatku sa sjeverne strane.
Pedesetih godina prošlog vijeka, pokrenuta je priča o njenoj obnovi i revitalizaciji, da bi potom sve utihnulo. Osamdesete su donijele projekat njene obnove i privođenja kulturnoj i javnoj namjeni, koji se takođe nije realizovao. Zavod za zapošljavanje Crne Gore, hercegnovska Opština i Regionalni zavod za zaštitu spomenika kulture iz Kotora, su 2004. godine, pokrenuli akciju njenog uređenja, koje se svelo na čišćenje otpada, košenje trave i popravku starih gvozdenih vrata. I ponovo muk do ljeta 2006. 2007. i 2008. godine, kada je ZZZCG organizovao košenje okoliša tvrđave, zarasle u korov i žbunje kupina. No u njenih sedam razvaljenih zgrada, i dalje se legu gušteri i zmije.
Dok svuda oko nje kuca bilo grada, tvrđava trenutno može osjećati samo svoj utihli život, koji sve više tone u travnato more zaborava.
Od utvrde do logora
Tvrdnja da su ovo srednjevjekovno zdanje formirali Španci 1538. godine, malo je vjerovatna, s obzirom na arhitekturu i zakonitosti stvaranja gradskih naselja, koji upućuju na turski period vladavine, a naročito s obzirom na činjenicu da su Španci držali u rukama Herceg Novi svega deset mjeseci. Period za koji je bilo nemoguće napraviti ovu impozantnu utvrdu, sa četiri kule, visine od 7,50 do 9,70 metara, koje dominiraju gradom. Većina istoričara, ipak je saglasna u tome da su Turci otpočeli gradnju tvrđave, koju su dijelom završili Španci, kada su njihove snage, udružene sa Papskom državom i Venecijom, a predvođene admiralom Andrejom Dorijem, osvojile grad i vladali njime. Nakon povratka u turske ruke, 1539. godine, dio tvrđave biva srušen, a izgled kakav ima danas, formiran je 1548. godine.
Dubokim i tamnim hodnicima Španjole, teškim od vlage i gustog vremena koje njima teče čak do Starog grada, odzvanjali su glasovi Turaka, Španaca, Mlečana, Francuza, Austrougara, ali i domaćih rodoljuba, budući da je u njoj, tokom Drugog svjetskog rata bio stacioniran logor.
